Neografia niemiecka [06-HIS-M-02-A-NN] Semestr letni rok akad. 2023/2024
Konwersatorium, grupa nr 1

Literatura podstawowa:

Bobowski Kazimierz, Ewolucja pisma neogotyckiego na Śląsku od początku XVI do połowy XX wieku, Wrocław – Warszawa 1992

Bobowski Kazimierz, Kryteria i metody oceny autentyczności dokumentów, Acta Universitatis Carolinae, Philosophica et historia 1, 1996

Bobowski Kazimierz, O metodach identyfikacji rąk pisarskich w rękopisach średniowiecznych, „Studia Źródłoznawcze“, t. 29, 1985, s. 1-7.

Bobowski Kazimierz, Skróty w piśmie neogotyckim na podstawie materiału śląskiego od początku XVI do połowy XX wieku, Wrocław 1994

Bobowski Kazimierz, Spory ideologiczne wokół pisma neogotyckiego w Niemczech 1871-1941, [W:] Klio viae et invia opuscula Marco Cetwiński dedicata pod red. A. Odrzywolskiej-Kidawy, Warszawa 2010, s. 845-857.

czasów nowożytnych, red. P. Dymmel, B. Trelińska, Res Historica 23, 1998

Drejer Joanna, Parowicz Izabella, Kurrenta. Zeszyt ćwiczeń do nauki pisma neogotyckiego, Słubice 2019

Górski K., Zarys dziejów pisma neogotyckiego w Polsce (od w. XVI), „Archeion”, t. 51, 1969, s.117-126. Liefhebber Paweł, Wykorzystanie metody graficzno-porównawczej w badaniach pisma neogotyckiego propozycja badawcza, "Zielonogórskie Studia Bibliotekoznawcze" 6, Zielona Góra 2014, s. 177-197

Górski Karol, Neografia gotycka. Podręcznik pisma gotyckiego XVI – XX w., Warszawa 1978

Juda Maria, Pismo drukowane w Polsce XV-XVIII wieku, Lublin 2001.

Nowak Z. Dzieje pisma neogotyckiego w dydaktyce nauk pomocniczych historii, [w:] Problemy dydaktyczne nauk pomocniczych historii, t. 1, Katowice 1972, s. 106-113.

Słowiński J., Dawna sztuka pisania a możliwości identyfikacji pisma, [w:] Kultura pismienna średniowiecza i

Süß Harald, Dawne pismo niemieckie. Podręcznik do nauki pisma neogotyckiego, Słubice 2019

Szwejkowska H., Książka drukowana XV-XVIII wieku. Zarys historyczny, Wrocław 1987.

Literatura uzupełniająca:

Bobowski K., Burski K., Turoń B., Encyklopedia nauk pomocniczych historii nowożytnej i najnowszej, Wrocław 1975

Dülfer K., Korn H.E., Schrifttafeln zur deutschen Paläographie des 16-20. Jahrhunderts, Theil 1-2, 11. überarbeitete Auflage, bearbeitet von K. Uhle, Marburg 2004

Faulmann K., Illustrite Geschichte der Schrift, Leipzig 1880

Febvre Lucien, Martin Henri-Jean, Narodziny książki, Warszawa 2014.

Gebräuchliche Abkürzungen des 16.- 20. Jahrhunderts, bearbeitet von Karsten Uhde, Marburg 2006

Gieysztor Aleksander, Zarys dziejów pisma łacińskiego, Warszawa 1973.

Grun Paul Arnold, Schlüssel zu alten und neuen Abkürzungen. Wörterbuch lateinischer und deutscher Abkürzungen des sten Mittelalters und der Neuzeit, Limburg-Lahn 1966

Janzin Marion, Joachim Güntner, Das Buch vom Buch. 5000 Jahre Buchgeschichte, 3 Auflage, Hannover 2006.

Kapr Albert , Willberg Hans Peter, Fraktur. Form und Geschichte der gebrochenen Schriften. Vom falschen Image der Fraktur, Mainz 1992 .

Kapr A., Schriftkunst. Geschichte, Anatomie und Schönheit der Lateinischen Buchstaben, München etc 1983

Kapr, Deutsche Schriftkunst, ein Fachbuch für Schriftschaffende, Dresden 1955

Kašpar J., Novogotické pismo w Čechach v letech 1500-1750, „Acta Univ. Carolinae, Philosophica et Historica”, z. 3-4, 1971.

Kašpar J., Úvod do novověké latinské paleografie se zvláštním zřetelem k českým zemím, Praha 1975

Killius, Christina, Die Antiqua-Fraktur-Debatte um 1800 und ihre historische Herleitung, Wiesbaden 1999 (Mainzer Studien zur Buchwissenschaft, 7).

Methoden der Schriftbeschreibung, hrsg. Peter Rück, Stuttgart 1999.

Schrifttafeln zur deutschen Paläographie des 16-20 Jh., t. 1-2, Marburg 1995 i inne wydania.

Semkowicz W., Paleografia łacińska, Kraków 2007. (Rozdział V, F)

Szántó Tibor, Pismo i styl, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968.

Materiały pomocnicze

Baza źródłowa wybranych urzędów metrykalnych z zapisami w języku niemieckim np. Urzędu Stanu Cywilnego w Katowicach, dokumenty zgonów, akt urodzeń, ślubów, zgonów; Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach, akta stanu cywilnego: chrztów, ślubów i pogrzebów. Skany wybranych dokumentów z jednostek archiwalnych z okresu kancelarii pruskich

Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Cieszynie, Skany akt miejskich z XVI-XX wieku; przywileje książąt cieszyńskich. Rękopisy zachowane w zbiorach Biblioteki Szersznika oraz Biblioteki Zborowej im. G. Tschammera

Archiwum Krajowe w Opawie: wybrane dokumenty z róznych jednostek archiwalnych od XV do pocz. XX wieku; skany oryginalnych ksiąg metrykalnych; skany pergaminów z XV-XVIII stulecia; urbarzy, katastrów ziemskich, spisów ludności, ksiąg miejskich itd.

T. Falęcki, Tablice do nauki czytania pisma neogotyckiego dla początkujących, Kraków 2000

M. Choroś, Ł. Jarczak, S. Sochacka, Słownik nazw miejscowych Górnego Śląska. Polsko – niemiecki, niemiecko – polski, Opole 1993

M. Choroś, Ł. Jarczyk, Słownik nazw miejscowych Dolnego Śląska. Polsko – niemiecki, niemiecko – polski, Opole 1995

Lesebuch für Elementare Klasse, Münster 1851

Bzdęga A., Zawadzka H., Słownik trudniejszych wyrazów niemieckich w aktach stanów Prus Królewskich,

t. 1-2, (1479–1492), Toruń 1959.

Die Amtssprache. Verdeutschung von Fremdwörtern bei Gerichts- und Verwaltungsbehörden in der Bearbeitung von Karl Bruns, Hrsg. von Alfred Bruns, 4 Aufl., Münster 1991

Fortschiften zum Schönschreiben für die Schulen in Schlesien beschreiben von Andr. Gottlieb Ulrici, Glogau 1772 (Biblioteka Śląska)

1. Omówienie i zapoznanie z literaturą przedmiotu. Zaprezentowanie podręczników

Omówienie tematyki ćwiczeń i wymogów koniecznych do uzyskania zaliczenia

Materiały potrzebne do praktycznej nauki liternictwa gotyckiego i kaligrafii [zeszyty w linie, pióra, atrament, kalka]

2. Geneza pisma neogotyckiego i jego periodyzacja. Pismo drukowane a pismo odręczne. Najważniejsze typy (kroje) pisma neogotyckiego.

Analiza liter drukowanych – tablice

Wyszukiwanie poznanych liter w tekście – próba czytania

Wprowadzenie liter pisanych cz. 1 (litery A a, B b, C c, D d, E e, F f, G g, H h)

3. Szkoły pisarzy i drukarzy nowożytnych. Wzorniki pism

Sprawdzenie stopnia opanowania pisania wprowadzonych liter

Czytanie tekstu drukowanego

Wprowadzenie liter pisanych cz. 2 (litery I i, J j, K k, L l, M m, N n, O o, P p)

4. Rozwój pisma gotyckiego i neogotyckiego w Europie (Niemcy, Czechy, Francja, Anglia, Skandynawia)

Rozwój graficznych form poszczególnych liter w piśmie neogotyckim

Wprowadzenie liter pisanych cz. 3 (R r, S s, T t, U u, V v, W w, X x, Y y, Z z)

Podsumowanie ewolucji liter w piśmie neogotyckim

Sprawdzenie stopnia opanowania pisania liter

5. Pismo w okresie renesansu i wczesnego baroku. Pismo humanistyczne a pisma neogotyckie

Rola kancelarii władców w kształtowaniu pisma neogotyckiego

6. Zastosowanie pisma neogotyckiego w najczęstszych typach źródeł

Odczytywanie tekstu drukowanego i zapisywanie go pismem gotyckim oraz porównywanie z autentycznymi rękopisami

Sprawdzian – stopień opanowania pisania poszczególnych liter i czytania tekstu drukowanego.

7. Pismo neogotyckie od połowy XVII w. do końca XVIII.

8. Pismo neogotyckie w XIX i XX wieku. Wpływ szkoły na standaryzację pisma neogotyckiego.

Pismo gotyckie a niemiecka świadomość narodowa. Odchodzenie krajów północnej Europy od pisma gotyckiego.

9. Samodzielne odczytywanie tekstów w piśmie neogotyckim. Pismo drukowane

10. Samodzielne odczytywanie tekstów w piśmie neogotyckim. Pismo odręczne kancelaryjne

Odczytywanie zapisów ksiąg metrykalnych ślubów – kościelnych oraz USC, Arkusze spisów ludności z XIX wieku.

11. Samodzielne odczytywanie tekstów w piśmie neogotyckim. Akta miejskie i inne akta urzędowe z XIX i XX wieku. Pamiętniki artystów, szlachty, mieszczan.

12. Samodzielne odczytywanie tekstów w piśmie neogotyckim. Zestawienia, spisy, urbarze. Katastry i opisy ziemskie.

13. Samodzielne odczytywanie tekstów w piśmie neogotyckim. Korespondencja urzędowa włądców śląskich z XVI-XVII wieku i inne teksty źródłowe (materiały własne)

14. Samodzielne odczytywanie tekstów w piśmie neogotyckim. Dokumenty pergaminowe z XV-XVII wieku

15. Kolokwium o charakterze testu – 2 godz.

Wykład

Odczytywanie starych tekstów

próby pisania pismem neogotyckim

analiza różnych form pisma neogotyckiego

Wymagania na określony stopień:

- wymagania podstawowe (P) na stopień dostateczny znajomość alfabetu i umiejętność pisania liter oraz czytanie tekstów drukowanych.

wymagania rozszerzające (R) na stopień dobry – umiejętność pisania neogotykiem i biegłe czytanie tekstów pisanych i drukowanych oraz stosowanie właściwych metod odczytywania.

wymagania dopełniające (D) na stopień bardzo dobry – opanowanie pełnego zakresu treści programowych uzupełnionych o wiedzę z literatury uzupełniającej i indywidualną pracę.