Współczesne systemy religijne

Zapoznanie z usystematyzowaną wiedzą na temat definicji i typologii systemów religijnych a przede wszystkim z wybranymi systemami religijnymi.

Zapoznanie z podstawowymi założeniami doktrynalnymi (teksty kanoniczne), kultem i organizacją współczesnych systemów religijnych, ich wpływem na kształtowanie rzeczywistości społecznej i politycznej, związkiem z państwem i władzą świecką.

Wykształcenie umiejętności porównawczej analizy systemów religijnych z uwzględnieniem ich wspólnego rodowodu, kontekstu kulturowego i przemian we współczesnym świecie.

Wykształcenie umiejętności pogłębionej refleksji nad wpływami religii na życie społeczne, polityczne, kulturę i człowieka.

Wykształcenie umiejętności systematycznej obserwacji i analizy ewolucji systemów religijnych zachodzących w związku z procesami sekularyzacji, prywatyzacji i procesów integracyjnych.

Główne problemy definicyjne (definicje fideistyczne-naukowe, substancjalne-funkcjonalne); wybrane koncepcje religii.

Typologia religii z uwagi na kryteria etniczno-geograficzne, przedmiot kultu, ciągłość historyczną, genezę; podział na doktrynę, kult, organizację i jego ograniczenia.

Judaizm – zarys dziejów narodu żydowskiego z podziałem na kluczowe okresy a judaizm współczesny; antyczne ugrupowania żydowskie i ich związek z władzą świecką, przemiany religii żydowskiej wobec wpływów greckich, rzymskich, muzułmańskich;

Chrześcijaństwo w starożytności i średniowieczu - ewolucja doktryny na pierwszych soborach, znaczenie Konstantyna Wielkiego i Justyniana, relacja państwo – Kościół w sporze o inwestyturę, przemiany od reformy gregoriańskiej, idea dwu władzy (religijnej i świeckiej), kluczowe pontyfikaty i polityka papieska; znaczenie wypraw krzyżowych; pojęcie herezji (pierwsze odłamy chrześcijaństwa) i schizmy (schizma wschodnia i zachodnia).

Chrześcijaństwo zachodnie po Soborze Trydenckim - pojęcie kontrreformacji i jej skutki; ewolucja Kościoła rzymskokatolickiego, relacje władzy świeckiej i papiestwa do współczesności; kluczowe pontyfikaty i polityka papieska; stosunek Kościoła do modernizmu.

Reformacja - geneza i znaczenie reformacji dla kultury europejskiej, przemian społeczno-gospodarczych; doktryna religijna, relacje wobec władzy państwowej (idea Kościoła państwowego), zasady organizacji Kościołów reformowanych; powstanie anglikanizmu, akt supremacyjny i konsekwencje, charakter Kościoła Angielskiego, organizacja wspólnoty anglikańskiej.

Prawosławie – religijne i polityczne podłoże schizmy wschodniej, kulturowa i religijna odmienność Kościołów wschodnich, specyfika kultu, znaczenie ikony, relacje wobec władzy świeckiej (idea cezaropapizmu), Konstantynopol i Rzym, pojęcie autokefalii.

Islam – religijny i polityczny wymiar działalności Muhammada; doktryna islamu z uwzględnieniem pięciu filarów i znaczenia Koranu; szari’a jako podstawa porządku religijnego, społecznego i politycznego; główne nurty islamu: sunnici, szyici, charydżyci; znaczenie dżihadu (tradycyjne i współczesne); organizacja społeczeństwa islamskiego.

Indie – specyfika kultury indyjskiej; kultura Rygwedy i okres wedyjski; specyfika hinduizmu; pisma kanoniczne hinduizmu; doktryna o reinkarnacji, karmanie i sansarze; życie społeczne, formy ustroju politycznego w Indiach historyczne i współczesna; stratyfikacja społeczeństwa indyjskiego (kasta i warna).

Buddyzm – Siddhartha Gautama i cztery szlachetne prawdy oraz szlachetna ośmioraka ścieżka, kanon pism buddyjskich, zróżnicowanie doktrynalne buddyzmu w obrębie głównych odłamów, promieniowanie buddyzmu na Chiny, Japonię, Tybet.

Sikhizm – indyjski synkretyzm religijny z Pendżabu, idea guru historycznych a Guru Panth i Guru Granth, rola i symbolika Harmandiru (Złotej Świątyni); militarystyczny i mistyczny wymiar sikhizmu; wartości religii plemiennej; rozprzestrzenianie się sikhizmu.

Tybet – kulturowa odmienność Tybetu, specyfika buddyzmu tybetańskiego, historyczne i religijne pochodzenie dalajlamów, ich rola duchowa i polityczna.

Chiny - konfucjańska nauka o ładzie społecznym i niebiańskim. Transformacje konfucjanizmu do postaci oficjalnej ideologii państwowej. Status konfucjanizmu w związku z panującym ustrojem, idea państwa jako odzwierciedlenia ładu niebiańskiego. Idea boskości cesarza. Państwo organiczne i jego koncepcja.

Japonia - shinto jako religia państwowa i jej ewolucja, niezależność kultów (świątynie, praktyki i święta shintoistyczne). Znaczenie rządów szogunatu rodu Tokugawa. Buddyzm narzędziem władzy centralnej. Okres po Restauracji Meiji – shinto jako narzędzie polityczne i militarne. Idea boskości cesarza. Poszanowanie tradycyjnych bóstw ze względów politycznych.

Rozwój współczesnego syjonizmu i antysemityzmu, powstanie państwa Izrael; pojęcie separatyzmu żydowskiego starożytne i współczesne; ideologia mesjanistyczna; współczesne odłamy judaizmu.

Społeczne nauczanie Kościoła a demokracja; zjawisko sekularyzacji i prywatyzacji religii; relacja państwo-Kościół i jej ewolucja po czasy współczesne.

Znaczenie reformacji dla kultury europejskiej.

Kościoły prawosławne a władza polityczna w XX wieku.

Mniejszości muzułmańskie w świecie współczesnym; fundamentalizm islamski; wpływy arabskie na kulturę zachodnią; konflikt izraelsko-palestyński.

Przemiany społeczno-polityczne i religijne Indii po kontaktach z Zachodem (rządy brytyjskie i Kampania Wschodnioindyjska, rola Mohandasa Gandhiego, uzyskanie niepodległości).

Ewolucja buddyzmu na Zachodzie, wpływ na zachodnią religijność i relacje z chrześcijaństwem.

Ewolucja konfliktu Tybetu z Chinami, utrata niepodległości i wcielenie do Chińskiej Republiki Ludowej; Tybetański rząd na uchodźctwie (Indie).

Synkretyzm religijny w Chinach i jego dwa poziomy, znaczenie kultów państwowych i lokalnych; dzisiejszy chiński ateizm.

Shinto jako japońskie narzędzie ideologiczne, jako współczesna religia państwowa, nacjonalistyczny charakter shinto.

M. Eliade, Historia wierzeń i idei religijnych, t. 1-3, Warszawa 1988-1997.

H. Ringgren, Religie w przeszłości i w dobie współczesnej, Warszawa 1990.

J. Casanova, Religie publiczne w nowoczesnym świecie, Kraków 2006.

M. Marczewska-Rytko, Religia i polityka w globalizującym się świecie, Lublin 2010.

G. Corm, Religia i polityka w XXI wieku, Warszawa 2007.

E. Pace, P. Stefani, Współczesny fundamentalizm religijny, Kraków 2002.

W. Tyloch, Judaizm, Warszawa 1987.

B. Grott (red.), Religia chrześcijańska a idee polityczne, Kraków 1998.

S. Bułgakow, Prawosławie, Białystok Warszawa 1992.

J. Todd, Reformacja, Warszawa 1971.

J. Bielawski, Islam – religia państwa i prawa, Warszawa.

A.L. Basham, Indie, Warszawa 1964.

G. Flood, Hinduizm. Wprowadzenie, Kraków 2008.

M. Kalmus, Tybet – legenda i rzeczywistość, Warszawa 1999.

C.P. Fitzgerald, Chiny. Zarys historii kultury, Warszawa 1974.

J.W. Hall, Japonia od czasów najdawniejszych do dzisiaj, Warszawa 1979.

Definiuje i kategoryzuje współczesne systemy religijne, przedstawia i wyjaśnia ich pochodzenie historyczne, wzajemne relacje, tendencje rozwojowe a także tłumaczy ich obecność we współczesnym świecie i związek z jego przemianami.

Opisuje podstawowe założenia doktrynalne (z pomocą tekstów kanonicznych), kult i organizację współczesnych systemów religijnych, wyjaśnia ich wpływ na kształtowanie rzeczywistości społecznej i politycznej z uwzględnieniem reform religijnych, wojen religijnych, schizm, analizuje ich związek z państwem i władzą świecką.

Potrafi prawidłowo interpretować kulturowe, społeczne i polityczne znaczenie współczesnych systemów religijnych, posiada także zdolność rozumienia podobieństw i różnic między nimi oraz ich wzajemnych wpływów i procesów przemiany.

Posiada zdolność rozumienia związków religii z przemianami społecznymi i politycznymi współczesnego świata, a także analizuje wzajemne relacje między religią i państwem w tym także władzą świecką, kulturą, społeczeństwem.

Potrafi właściwie analizować i formułować własne opinie na temat złożonych problemów religijnych współczesnego świata związanych z procesami sekularyzacji, prywatyzacji religii i procesów integracyjnych a także z tendencjami separatystycznymi i fundamentalistycznymi.

Potrafi identyfikować złożone problemy związane z rolą i miejscem systemów religijnych we współczesnym świecie z uwzględnieniem ich znaczenia dla kultury, społeczeństwa, państwa i człowieka, kształtuje własne stanowisko w tym zakresie.

Wykazuje zaangażowanie i potrafi uczestniczyć w dyskusji na temat dialogu międzywyznaniowego z poszanowaniem zasad etyki i podstawowych praw człowieka.

przygotowanie do konwersatoriów

umiejętność uczestniczenia w dyskusji

przygotowanie prezentacji

przygotowanie rozprawy z analizy problemu

aktywne uczestnictwo w konwersatoriach

opanowanie materiału nauczania z wykładów i konwersatoriów (kolokwium pisemne – krótkie ustrukturyzowane pytania)